Non adoita ser normal ter máis dun ou dous nomes, pero o noso centro, segundo a documentación histórica, normalmente redactada en castelán, o colexio aparece denominado de moitas formas, quizais acusando a historia e as diversas situacións polas que viviu.
1.- A denominación máis común e orixinal foi «Colegio de Nuestra Señora de la Antigua» ou en galego e « Colexio de Nosa Señora dá Antiga».
2.- Outras denominacións coas que se cita son:
-Colexio do Cardeal. -Colexio de Monforte. -Colexio dá Compañía. -Popularmente coñécese tamén como Colexio dos Pais Escolapios, -Colexio San José de Calasanz, -Os Escolapios -A Compañía.
A causa de tantos nomes débese ás circunstancias da súa historia, tales como a vontade do seu fundador o cardeal de Sevilla don Rodrigo de Castro, a súa primeira etapa en mans dos PP. Xesuítas, a súa fama que o define como colexio de Monforte, coma se fose o único da cidade. Na actualidade está baixo a Titularidade dos PP. Escolapios.
Na escritura de constitución da Fundación Colexio Nª Sª da Antiga, o Cardeal Rodrigo de Castro impuxo aos Xesuítas unha curiosa obrigación, ademais de ensinar aos nenos de Monforte. Trátase dun recoñecemento que debía facer o Colexio ao Patrón da Fundación entregádole cada ano unha vela, Lémolo así na escritura de constitución da Fundación: …
Vela con las armas del Cardenal
… “Y nombro por Patrones del dicho colegio y para que lo sean perpetuamente para siempre jamás a los Señores dela casa de Lemos comenzando por el Ilmo. Señor Don Fernando Ruiz de Castro que al presente lo es é prosiguiendo a los que adelante le sucedieren perpetuamente, obligó al dicho colegio, rector é religiosos de él a que en señal y reconocimiento del dicho Patronazgo den al tal Patrón que como dicho es ha de ser el Sr. que es o fuere dela dicha casa de Lemos, una bela de cera blanca que pese tres libras con mis armas en ella en cada un año el día que se celebrare la fiesta dela Adbocación de nuestra Señora dela visitación que cae a 2 de Julio”
Proximamente nunha das hornacinas da Pinacoteca, xunto á cruz de altar do Cardeal poñeremos 2 velas en recordo e recoñecemento ao noso primeiro Patrón e Fundador.
O Conselleiro de Cultura e Turismo D. Román Rodríguez González
visitou o pasado luns día 6 de xullo a
Pinacoteca da nosa Fundación, podendo comprobar o magnífico resultado da
nova iluminación que foi subvencionada en gran parte pola súa Consellería, en
concreto pola correspondente oficina de Turismo, que xunto ao INEGA e a
propia FCNSdlA (Fundación Colexio Nª Sª
da Antiga) contribuíron na execución desta notable mellora.
Os novos proxectos de restauración de obras de arte e mantemento da zona monumental, están a requirir novos fondos. Convidámosche a participar colaborando coa Fundación de dúas formas:
A pinacoteca do Colexio da Compañía de Monforte de Lemos xa conta cun novo sistema de iluminación que foi deseñado co obxectivo de facilitar aos visitantes a contemplación das valiosas obras de arte que garda e tamén de garantir a súa conservación. Os focos que estaban situados na parte superior da sala foron retirados no seu maior parte e substituídos por outras fontes de luz que apuntan directamente aos cadros. «A instalación fíxose de tal maneira que agora a luz parece saír das propias pinturas, que gañaron vistosidade e pódense apreciar moito mellor que antes», sinalou o profesor e sacerdote Javier Augado, presidente do padroado do colexio.
A nova iluminación aplicouse a todos os cadros, entre os que destacan dous lenzos orixinais do Greco —un San Francisco e un San Lorenzo— e cinco óleos sobre táboa de nogueira que son antigas copias doutras tantas obras do pintor renacentista italiano Andrea do Sarto, coas figuras de san Pedro, san Juan Bautista, santa Catalina e santa Margarita e santa Inés. Tamén se renovou a iluminación das vitrinas da sala, que conteñen imaxes relixiosas, pezas bibliográficas, obxectos de uso litúrxico e outros elementos. As teas claras que servían de fondo a estas vitrinas foron substituídas por outras de cor escura para que se poidan contemplar mellor as pezas que conteñen. As fontes de luz que utiliza agora a pinacoteca son de tecnoloxía led sen radiación ultravioleta nin infravermella, cunha disipación térmica mínima, seguindo as normas recomendadas actualmente para a iluminación das pezas artísticas desta clase.
Na nova instalación investíronse preto de 35.200 euros, dos que un 20% foron achegados pola fundación do colexio. O resto do financiamento conseguiuse grazas a un acordo coa Axencia de Turismo de Galicia e o Instituto Enerxético de Galicia.
Hoxe, 27 de xuño, tivemos o primeiro grupo de 20 turistas ás 11:00, cumprindo as normas de distancia e máscaras, pero estivemos encantados de poder amosar aos visitantes unha das xoias históricas e artísticas de Monforte. Estes primeiros turistas puideron gozar da nova iluminación da Pinacoteca que será presentada aos medios públicos o martes ás 20:00 horas.
Entre os visitantes de hoxe incluíu un ilustre galego, D.
Francisco Vázquez, ex-alcalde da Coruña.
A partir de primeiros de Julio renovaranse as visitas á zona
monumental do Colexio de Nª Sª da Antiga. Esixirase que os visitantes
traian máscara e gárdense as normas esixibles de distanciamento.
Os horarios serán os de verán:
A diario de martes a sábado
Mañás: 11:00 e 12:45 Tardes…: 16,30 e 18:00
Domingos: 12:30
Mentres duren as restricións establecidas polo COVID-19 rógase asegurar e concertar a súa visita a través da oficina de Turismo de Monforte de Lemos:
La Voz de Galicia do día 2 de Xuño e con leste mesmo título, publica unha noticia sobre a próxima reforma da iluminación da Pinacoteca da nosa Fundación. O artigo, asinado por Francisco Albo o día 01/06/2020, copiámolo a continuación, facendo unha corrección que cremos esencial para os Amigos e Colaboradores da Fundación Colexio Nª Sª da Antiga. Na noticia fálase da contía da intervención, exactamente trátase de 35.223,12 € e destes a Fundación colabora con preto de 8.000 €, 20% da contía mais taxas e pago das licenzas; e a administración co 80%.
“A pinacoteca do Colexio da Compañía de Monforte contará cun novo sistema de iluminación deseñado co fin de facilitar a observación das pezas artísticas e históricas que se exhiben neste espazo e de mellorar as súas condicións de conservación. A actuación contará cun prespuesto de 35.000 euros e será levada a cabo por axénciaa Turismo de Galicia en colaboración co Instituto Enerxético de Galicia e o padroado do colexio. A intervención forma parte do plan de xestión da paisaxe cultural da Ribeira Sacra, promovido pola Xunta co fin de reforzar a candidatura deste territorio a patrimonio da humanidade.
Segundo os responsables da
iniciativa, na nova iluminación utilizarase tecnoloxía led de alta calidade e asegurarase «a
inexistencia de radiación ultravioleta, unha mínima disipación térmica e a ausencia de infravermello, regulando todos vos sistemas
de modo que vos valores de iluminación se
axusten ás recomendacións de conservación fixadas para este tipo de bens».
A instalación museística,
situada na antiga sancristía da igrexa do Colexio da Compañía -tamén chamado do
Cardeal ou da nosa Señora da Antiga- alberga dous lenzos do Greco, cinco óleos
sobre táboa procedentes do taller do artista italiano Andrea do Sarto e outras obras pictóricas de menor
importancia. Así mesmo, neste espazo gárdanse valiosas pezas bibliográficas,
antigos documentos e ornamentos litúrxicos. A maioría das pezas proceden do
legado do cardeal Rodrigo de Castro, fundador do colexio, que faleceu no ano
1600.
Ben de interese cultural
O colexio que alberga a pinacoteca está actualmente en proceso de ser
declarado ben de interese cultural. Segundo indican desde a Xunta, o
procedemento -iniciado en xullo do pasado ano pola Consellería de Cultura-
quedará resolvido nos próximos meses. O Goberno autonómico cualifica este
conxunto monumental como «un recurso turístico relevante non só
para Monforte, senón para toda Galicia»
e engade que « conta cun gran
potencial na captación de turismo
cultural».
A construción do colexio
comezou en 1593 por iniciativa de Rodrigo de Castro, que o cedeu á Compañía de
Jesús. Os xesuítas rexentaron esta institución ata 1767, ano no que foron
expulsados dos dominios da coroa española. Desde 1873, o colexio está a cargo
da orde dos escolapios.
O edificio monumental está considerado como unha das principais mostras da arquitectura de estilo herreriano e foi deseñado polos arquitectos Andrés Ruiz e Vermudo Resta, pertencentes á orde xesuíta. A igrexa do colexio foi consagrada o 4 de agosto de 1619 en presenza do sétimo conde de Lemos, Pedro Fernández de Castro, sobriño do cardeal. O 400 aniversario da inauguración do templo foi celebrado o ano pasado con diversos actos.”
Esta pintura chamou a miña atención fai uns quince anos cando a vi por primeira vez xunto a outra de San Juan Evanxelista, que espero algún día póidase tamén restaurar….
A
documentación histórica orixinal é parca en referencias a topónimos dos terreos
onde se asenta o Colexio.
No documento de Condicións, que se
redacta para a poxa das obras, indícase « […] nel cerco que por mandado da
súa Señoría Ilustrisima comprouse indo da devandita vila para a ermida del señor San Lázaro. […]».
Noutro documento de cesión de terreos
figura «[…] mandaba facer e edificar unha Iglesia colexio e escolas, no sitio
que está xunto a ermida da ponte San
Lázaro, […]».
O historiador Armando Cotarelo
Valledor, investigador do arquivo do Colexio e autor dun manual sobre o
promotor da obra, o cardeal Don Rodrigo de Castro, describe o lugar como «[…]
nas frondosas marxes del Cabe en la
parte oeste da vila, pasado o arroio e chamada “o Arrabalde”, cara a el barrio
de Carúa [sic], camiñando a ermida
de San Lázaro».
No mapa de Fontán aparece o termo Carud, aínda que o sitúa na outra marxe do río Cabe. Na
actualidade Carude é un barrio, unha
rúa e unha praza nas proximidades do Colexio. Os terreos onde se asentou o
Colexio están cruzados por un regato.
Mapa de Fontán
Cotarelo di que «[…] linda ao N. con el maxestoso Cabe, ao E. con el arroio de San Lázaro, […]». Pola
orientación indicada parece referirse ao que actualmente recibe o nome de regato das Malloadas.
