Santo Cristo de Valerio Cioli (1529-1599), autor tamén das estatuas da tumba de Miguel Ángel. Nome e data que aparecen gravados na parte inferior do pano de pureza da imaxe.
É de mármore dunha soa peza, excepto os brazos. Destaca nel a maxestosa e serena expresión do seu rostro. Foi encargado por Felipe II para El Escorial (Madrid), pero, non lle gustou, por consideralo demasiado musculoso; regaloullo ao Cardeal co que lle unía gran amizade quen o mandou traer a Monforte de Lemos.
Cristo de Valerio Cioli. Monforte 
Cristo de Valerio Cioli. Monforte 
Cristo de Valerio Cioli. Monforte 
Cristo de Valerio Cioli. Monforte
No seu lugar Felipe II colocou outro cristo de mármore, neste caso de Bembenuto Cellini. Cristo que Cellini decidiu executar como cumprimento dun voto inspirado por un soño que tivo no ano 1539, atopándose preso no Castelo Sant’Angelo por orde do papa Paulo III. Segundo conta o propio artista nas súas memorias, nese soño tivo esta visión:
“ Parecíame aqueste sol sen os seus raios nin máis nin menos como un baño de ouro purísimo licuado. Mentres que contemplaba eu aquesta gran cousa, vin comezar a inchar no medio do sol e crecer aquesta forma de devandito abultamiento, e formase de súpeto un Cristo en cruz, da mesma substancia que era o sol. E era tanta a súa fermosa graza e tan benignísimo o seu aspecto, cal o enxeño humano non podería imaxinarse unha milésima parte.”
Pasados vinte anos, o escultor decidiuse a cumprir a súa promesa, coa intención de que a escultura fose posta na súa tumba. Con todo, por unha petición do duque Cosme I de Médici, que a viu no seu taller e propúxolle comprarlla, pasou a formar parte da colección do Palacio Pitti. En 1576, o crucifixo foi regalado polo gran duque da Toscana Francisco I de Médici ao rei Felipe II de España, e enviado especialmente desde Florencia para «remate á súa igrexa de San Lorenzo del Escorial». O jerónimo dese mosteiro frei Antonio de Villacastín descríbeo así:
“No 9 de novembro de 1576 o rei don Felipe, o noso fundador, enviou a mandar fosen ao Pardo, onde estaba de presente, por un Crucifixo que alí chegara que se lle enviou o gran Duque de Toscana. Batista Cabrera partiu logo con cincuenta homes que lle trujesen aos ombreiros, e así se fixo. Chegou aquí a San Lorenzo o Real o santo Crucifixo véspera de San Martín, 11 de novembro do devandito ano. Púsose no Capítulo, no oco da porta, ata que a súa Maxestade outra cousa mande. Nota: que o que fixo este Cristo escribiu un libro que se intitula Benevenuto Celino, do modo que se ha de ter para labrar en mármor, no cal libro trata o traballo que tivo en labralle e a curiosidade conque acaboulle e como é a primeiro peza de crucifixo que se labrou ata este día. Ten tamén o devandito libro a cabo dél dous sonetos en toscano, admirables”
Tras unha restauración do ano 1994, o Cristo foi colocado na capela dos Doutores, na parte esquerda dos pés da Basílica, continuando púdicamente tapado cun pano xa que o Cristo está absolutamente espido ao gusto renacentista.
Cristo de Benvenuto Cellini. Escorial 
Cristo de Benvenuto Cellini. Escorial 
Cristo de Benvenuto Cellini. Escorial 
Cristo de Benvenuto Cellini. Escorial